کمک های خیرخواهانه از جمله تجربههای اجتماعی بشر میباشد که فیلسوفها در طول تاریخ به مطالعه و بررسی روشهای صحیح انجام آن پرداختهاند.
فیلسوف یهودی قرن ۱۲ میلادی میمونیدید ( خاخام موشه ابن میمون که در بین فلاسفه دوران خود به رامبام معروف بود) روشهای مختلف کمک کردن را الویتبندی کرده است.
دیدگاه رامبام بر بخشش:
مطلوبترین نوع بخشش از نگاه رامبام، بخششی است که گیرنده را در آینده بینیاز کند.
از نکات جالب توجه در دستهبندی رامبام بخشش به صورتی است که فرد خیر و نیازمند هر دو ناشناس باشند.
وی بر این باور است که بهترین شرایط بخشش، زمانیاست که خیر شخص نیازمند را نشناسد و نیازمند نیز خیر را نشناسد.
در مرتبه بعدی حالتی است که خیر، نیازمند را میشناسد اما نیازمند شناختی از خیر ندارد.
پس از آن حالتی است که نیازمند خیر را میشناسد اما خیر شناختی از وی ندارد و در نهایت، زمانی که هر دو نسبت به هم شناخت دارند.
با اینکه این چارچوب (عمدتا در دایره مذهبی) تأثیرگذار بوده است، اما مشخص نیست که سایر مردم نسبت به این روشها چه دیدگاههایی دارند.
جولین و همکارانش در سال ۲۰۱۹ این موضوع را مورد بررسی قرار داده و طی مقالهای منتشر نموند.
در این تحقیق از داوطلبان خواسته شده است تا مثالهایی را برای چهار روش فوق (با تغییر شناخت خیر و نیازمند به نسبت یکدیگر) ارائه نمایند و مشخص کنند که در کدام حالت از نظر ایشان فرد خیر بخشندهتر بوده است و احتمال دارد پس از آن نیز به کمک کردن بپردازد.
الگوهای نظریه رامبام:
الگوهای بدست آمده از این بررسی نشان میدهند که قضاوت افراد عموما به این شکل است که:« هرچه فردی بخشندهتر باشد، احتمال کمک کردن مجدد او نیز بالاتر است».
این پیشبینی اخلاقی داوطلبان با نظریه رامبام همخوانی زیادی ندارد.
همانطور که نظریه بیان فرض میکند، خیر زمانی بخشندهتر به نظر میرسد که هر دو سمت رابطه (خیر و نیازمند) ناشناس باشند و در مرتبه دوم زمانی که خیر ناشناس باشد اما نیازمند را بشناسد.
این الگو منطقی است، چرا که به نظر میآید عمدتا کار خیر عملی است که خیر بدون درنظر گرفتن منافع آن را انجام میدهد و لذا خیر ناشناس نیز افتخاری کسب نخواهد کرد.
برخلاف سیستم الویتبندی رامبام، داوطلبان اهمیت چندانی به شناخته شدن یا نشدن نیازمند نشان ندادند.
نتایج نظرسنجی
طبق این نظر سنجی خیرانی که هویت خود را آشکار میکنند اما نیازمند را نمیشناسند دارای کمترین میزان بخشندگی هستند.
این موضوع در بعضی از نظر سنجیها هم ردیف و حتی پایین تر از زمانی است که هر دو طرف نسبت به هم شناخت دارند.
در حالت این نکته مورد سوال قرار میگیرد که نیت فرد خیر از افشای هویت خود بدون اهمیت به اینکه به چه کسی کمک میکند، چیست؟
بررسیهای بیشتر نشان میدهند که یکی از دلایلی که خیرین اصرار به شناخت فرد نیازمند دارند، تمایل آنها به استمرار این ارتباط در آینده است.
در قدم بعدی محققان سعی کردند تا مقداری که فرد خیر پس از افشای هویت خود باید کمک کند تا به اندازه یک خیر ناشناس، بخشنده به نظر برسد را تخمین بزنند. طبق نتایج بدست آمده، از نظر داوطلبان هیچ کمک نقدی نمیتواند این افشای هویت را جبران کند.
در ادامه از داوطلبان خواسته شد تا به عنوان یک نیازمند مشخص کنند، کمک اندک از یک خیر ناشناس را ترجیح میدهند یا کمکی کلانتر از خیری که هویت خود را افشا کرده است.
با اینکه داوطلبان خیران ناشناس را تحسین میکردند، اما عمدتا کمک کلانتر را انتخاب نمودند.
لذا به نظر میرسد نیازمندان تمایل کمتری به فاکتورهای عقیدتی مردم برای قضاوت اخلاقی خیرین، دارند.
نوشته دکتر آرت مارکمن
عضویت در گروه تلگرام
گروه تلگرامی رهپویان عترت فاطمی
وبسایت موسسه عترت فاطمی